Giáo dục thể chất là một mắt xích quan trọng trong hệ thống giáo dục
mà mỗi con người đều cần đến ngay từ lứa tuổi mầm non. Chỉ khi có sức
khỏe tốt người ta mới có đủ khả năng để tham gia học tập và lao động sản
xuất. Với trẻ mầm non, giáo dục thể chất còn giúp trẻ phát triển đồng đều và
hoàn thiện các hệ cơ quan trong cơ thể, cũng như hoàn thiện nhận thức và
nhân cách. Để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục thể chất cho trẻ mầm
non, chúng ta nên lưu ý các nguyên tắc tiêu biểu cho hoạt động này.
1. Nguyên tắc tự giác và tích cực
Bởi giáo dục thể chất cho trẻ là một quá trình sư phạm, cho nên giáo
viên không những phải dạy cho trẻ biết bắt chước, mô phỏng, làm đúng
được các động tác vận động mà còn phải thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng cho
trẻ những phẩm chất đạo đức, mà tiêu biểu trong đó là ý thức tự giác, tích
cực, khả năng chịu đựng và tập trung ý chí trong hoạt động thể dục thể thao.
Những giờ học giáo dục thể chất thường đòi hỏi trẻ phải vận động tích cực,
đôi khi điều đó quá dồn dập so với những hoạt động thường ngày của trẻ,
bên cạnh đó, cơ thể trẻ còn non nớt, khả năng tập trung kém, khiến trẻ khó
mà theo kịp được nội dung bài học. Nhiệm vụ của cô là phải thường xuyên
bồi dưỡng cho trẻ có thói quen lắng nghe những lời chỉ bảo trong quá trình
tập luyện, đồng thời cũng khuyến khích trẻ tự giác tích cực trong hoạt động.
Kèm theo đó cô cũng cần không ngừng cải tiến phương pháp dạy, lựa chọn
nội dung cho phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của trẻ, để trẻ có thể
theo kịp bài học một cách tự nhiên nhất.
2. Nguyên tắc trực quan
Trẻ mầm non có tư duy và nhận thức theo lối trực quan cảm tính, vì
vậy mọi hoạt động giảng dạy đối với lứa tuổi này đều cần phải sử dụng
những hình mẫu trực tiếp và hấp dẫn. Giáo viên cần hình thành cho trẻ
những thói quen vận động dựa trên cơ sở cảm giác một cách trực tiếp với
động tác. Có hai hình thức giảng dạy trực quan là làm mẫu trực tiếp cho trẻ
quan sát (trực quan trực tiếp) và dùng lời nói để mô tả động tác kèm với
phim, ảnh, mô hình cho trẻ hình dung ra cách tập (trực quan gián tiếp). Khi
giảng dạy giáo dục thể chất cho trẻ mầm non cô cần phải phối hợp vận dụng
cả hai loại trực quan trên, nhất là ở giai đoạn đầu khi mới học động tác vì ở
giai đoạn này, nguyên tắc trực quan là tiền đề để trẻ tập và làm quen với
động tác mới.
3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, hệ thống và toàn diện
Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, giới tính, sức khỏe, trình
độ, khả năng tiếp thu của trẻ mầm non, giáo viên cần phải xây dựng bài tập
sao cho phù hợp, cân đối vận động giữa chân và tay, giữa cơ quan vận động
và cơ quan nội tạng, giữa các tố chất nhanh, mạnh, bền, khéo của cơ thể…
Việc giảng dạy giáo dục thể chất cần phải có hệ thống cụ thể và toàn diện
như vậy, và cần nâng dần độ khó của các bài tập để cơ thể trẻ quen dần với
vận động, các cơ quan và hệ thống trong cơ thể tăng dần khả năng thích ứng.
Trong khi đưa vào giảng dạy cũng cần lưu ý dạy từ dễ đến khó, từ đơn giản
đến phức tạp, khối lượng vận động từ ít đến nhiều, và phải thường xuyên
luyện tập, thường xuyên theo dõi, cập nhật tình trạng phát triển của trẻ để
làm cơ sở xây dựng các hệ thống tập luyện về sau.
4. Nguyên tắc vừa sức và coi trọng đặc điểm cá nhân của người tập
Khi giảng dạy giáo dục thể chất, cần phải hiểu rõ đặc điểm cá nhân
của trẻ để từ đó xây dựng chương trình vận động, nội dung, phương pháp và
khối lượng vận động sao cho phù hợp với khả năng tiếp thu của trẻ. Nếu bài
dạy có nội dung quá đơn giản, khối lượng vận động quá ít sẽ khiến tác dụng
rèn luyện cơ thể không cao và cũng khiến cho người tập không hứng thú.
Ngược lại, nếu nội dung và lượng vận động quá cao có thể sẽ khiến người
tập sợ hãi và không tiếp thu được bài tập. Bên cạnh đó, trong một lớp học,
trình độ và sức khỏe của học sinh là không đồng đều, giáo viên ngoài việc
quan tâm đến sức khỏe chung của toàn lớp còn cần phải tìm cách hướng dẫn
riêng và giúp đỡ từng trẻ cá biệt trong lớp. Nguyên tắc này cần được thực
hiện dựa trên sự quan tâm và thấu hiếu đặc điểm cá nhân từng trẻ của giáo
viên.
5. Nguyên tắc củng cố và nâng cao
Nguyên tắc này rất cần thiết để đảm bảo và giữ vững kết quả của bài
tập trước và duy trì thói quen vận động đã tiếp thu được, đồng thời củng cố
sự bền vững cho những thói quen này trong cơ thể. Để vân dụng nguyên tắc
này trong giảng dạy giáo dục thể chất, giáo viên cần cho trể tập đi tập lại
động tác thật nhiều lần để trẻ hình thành phản xạ có điều kiện với động tác
đó. Nhờ việc củng cố những biểu tượng vận động này, trẻ sẽ có trong mình
những vận động cơ bản rất chắc chắn và có tính ứng dụng cao trong tương
lai.
6. Nguyên tắc đảm bảo an toàn trong luyện tập cho trẻ
Những rủi ro trong hoạt động thể thao thường đến từ việc lơ là trong
công tác an toàn, bao gồm việc kiểm tra dụng cụ, sân bãi, khởi động đúng
nguyên tắc… Vậy nên để tránh xảy ra những tai nạn đáng tiếc, có thể gây
ảnh hưởng xấu đến thể chất và tinh thần của trẻ, giáo viên cần phải nghiêm
túc chấp hành nguyên tắc đảm bảo an toàn trong luyện tập. Bên cạnh đó, cũng cần nắm rõ tình hình sức khỏe của trẻ thông qua hoạt động kiểm tra sức
khỏe định kỳ, qua đó xác định khối lượng bài tập cho phù hợp với mặt bằng
thể lực chung của cả lớp. Cần nhận biết sớm trẻ có khi trẻ có biểu hiện mệt
mỏi dể có hành động điều chỉnh kịp thời, phù hợp. Khi tập những động tác
khó, giáo viên cần phải là người trực tiếp bảo hiểm cho trẻ.
Trên đây là 6 nguyên tắc giảng dạy giáo dục thể chất cho trẻ mầm non.
Những nguyên tắc này cần được vận dụng đồng thời và nghiêm túc vì tất cả
đều có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phát triển nói chung của trẻ.